نعمت دندان
در میان نعمت های الاهی، دهان و دندان اهمیت ویژه ای داشته و به طور مستقیم و غیرمستقیم با تمام بخش های بدن ارتباط دارد و سلامت و بیماری آن، به تمام بدن سرایت می کند. توجه به این نعمت خدادادی، از ابتدای خلقت همراه بشر بوده و انسان های نخستین، همواره پزشک دندان خود بوده اند. آموزه های دینی نیز با توجه به این نعمت بزرگ، پیروان خود را به حفظ و مراقبت از آن تشویق کرده اند. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله درباره حفظ سلامت این نعمت بزرگ می فرماید: «اگر مسواک زدن بر امتم سخت نبود، آن را با هر وضویی واجب می کردم».

آلوئل

هر انسان 32 دندان دارد. دندان ها، در حفره های استخوانی مخصوصی قرار گرفته اند که به استخوان «آلوئل» معروف است که خود از استخوان های دو طرف فک منشعب می شود. الیافی دندان را به استخوان آلوئل وصل می کند. یک سَرِ این الیاف به سمان دندان (لایه پوششی سطح ریشه دندان) و سر دیگر آن به استخوان آلوئل متصل است. لثه روی استخوان را می پوشاند و در حالت عادی، به استخوان و سمان دندان می چسبد. به مجموعه این واحد ساختمانی، بافت نگهدارنده دندان می گویند که مستقل از دندان عمل می کند. در اسلام برای حفاظت این واحد ساختمانی، توصیه های فراوان شده است. پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید: «هر کس بخواهد گوش ها و بیخ کامش از بین نرود، باید پس از خوردن شیرینی، با ریختن سرکه در حلقوم غرغره کند».

مسواک

مسواک زدن و خلال کردن، از دین ابراهیم علیه السلام است. در دین ابراهیم علیه السلام مسواک واجب بوده، ولی در شریعت اسلام مستحب است. دین مبین اسلام برای این سنت، چارچوبی مشخص فرموده است و درباره نوع مسواک، چوب مخصوصی را معرفی می کند.

امروزه توصیه می شود که اندازه مسواک درحدی باشد که افزون بر ایجاد راحتی، توانایی دسترسی به دندان های عقبی را داشته باشد. بهتر است انتهای موهای مسواک گرد باشد تا به لثه آسیب نرساند. هر سه ماه یک بار مسواک عوض شود؛ زیرا باکتری های موجود در خارج از بدن، به راحتی روی مسواک رشد می کند؛ به ویژه روی مسواک هایی که در محیط مرطوب و نزدیک به هم نگهداری شوند. در اسلام ازمسواک کردن در دستشویی و حمام نهی شده است؛ و آن را مایه خرابی و بیماری دندان دانسته اند.

خمیر دندان

در اسلام، استفاده از نمک، سرکه و آب برای شستشو و پاکیزه کردن دهان سفارش شده است. امروزه دندان پزشکان، خمیردندان و دهان شوهایی را توصیه می کنند که حاوی فلوراید باشد. این ماده، برای حفظ دندان در برابر آسیب های ناشی از جرم و لایه های رسوبی بسیار مفید است و نقش مهمی در پیش گیری از ابتلابه بیماری های دندان به عهده دارد.

تعداد مسواک زدن

دندان پزشکان توصیه می کنند دندان ها را دست کم روزی دو بار مسواک بزنید. این کار پلاک (لایه چسبنده بی رنگی از باکتری ها، که به طور مداوم بر روی دندان ها تشکیل می شود) را از روی سطح داخلی و خارجی دندان ها برطرف می کند. در روایات اسلامی آمده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله نمی خوابید، مگر آن که مسواک کنار بالینش بود و هنگامی که بیدار می شد، نخست مسواک می زد.

مراقبت

مراقبت و مواظبت منظم و مناسب از دندان ها، با مسواک زدن منظم و تمییز کردن بین دندان ها در طول روز و پاک سازی صحیح و منظم دندان ها صورت می گیرد. این مراقبت ها، برای پیش گیری از بیماری های دندان و بافت های نگهدارنده اطراف آن، امری ضروری است.بیماری بافت های نگهدارنده دندان، علت عمده از دست رفتن دندان ها در دوره بزرگسالی است. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله حتی در مسافرت هم مسواک همراه داشت.

بهداشت دهان و دندان

رژیم غذایی نامتعادل، باعث کم شدن مقاومت دندان ها شده، پوسیدگی و در نهایت بیماری دندان و لثه را به همراه دارد. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله با توجه به این نکته، می فرماید: «خوردن تخم مرغ و ماهی با هم، سبب درد دندان می شود». هم چنین، رعایت بهداشت دهان و دندان و استفاده از نخ دندان، خطر پوسیدگی دندان و ابتلا به بیماری لثه را کاهش می دهد.

بیماری التهاب لثه

بیماری التهاب لثه، معمولاً از جرم دندان سرچشمه می گیرد و خود را به صورت تورّم، قرمزی و خونریزی مکرر لثه نشان می دهد. بوی بد و احساس مزه ناخوشایند دهان نیز از دیگر علامت های این بیماری به شمار می آید. بیماری لثه، معمولاً بدون درد است. برای حفظ سلامت دندان ها ولثه ها، مسواک زدن پس از وعده های غذایی یا دست کم صبح و شب قبل از خواب، استفاده از نخ دندان حداقل روزی یک بار، شستن فوری دهان و دندان، پس از مصرف شیرینی ها و ترشی ها و مراجعه منظم و دست کم سالی یک بار به دندان پزشک، توصیه می شود.

زردی دندان

پس از هر وعده غذا، رسوبات و لایه هایی به دندان ها می چسبد. این لایه ها، گاه بی رنگ هستند واگر از روی دندان ها برداشته نشوند، می توانند با مواد دیگری ترکیب شده وبه رسوب سختی به نام جرم دندان تبدیل شود. این جرم ها را فقط دندان پزشک یابهداشت کار دهان و دندان می تواند از روی دندان پاک کند. پیامبر گرامی اسلام، کسانی را که دندانشان زرد بود و مسواک نمی زدند، سرزنش می کردند.

حفظ دندان

دندان ها، یاران همراه ما تا آخر عمر هستند؛ بنابراین، مراقبت و پیش گیری از صدمه خوردگی آن ها امری ضروری است. رعایت بعضی از نکته ها برای محافظت از دندان ها لازم است؛ مثل این که هرگز یخ، مداد یا خودکار را نجوید؛ از دندان برای باز کردن بست ها، پاره کردن اشیا و شکستن خشکبار استفاده نکنید؛ اگر شب ها دچار دندان قُروچه (دندان ها را روی هم ساییدن) می شوید، با دندان پزشک در مورد استفاده از صفحه محافظ دندان در هنگام خواب استفاده کنید؛ اگر دندانتان شکست، سریعا به دندان پزشک مراجعه کنید و اگر دندان به طور کامل درآمد، آن را پس از شستشو با آب نمک، در ظرف آب یا پارچه خیس تمییز قرار دهید؛ اگر لثه تان خونریزی می کند، با گاز یا یک پارچه سفید تمییز روی آن را بفشارید و سریعا به دندان پزشک مراجعه کنید.

نوع مسواک زدن

نوع مسواک زدن، در سلامت دهان و دندان نقش مهمی دارد. بسیاری از مسواک زدن ها، نه تنها فایده نداشته، بلکه آسیب های جدی به لثه وارد می کند. دندان پزشکان توصیه می کنند که به صورت عرضی مسواک بزنید؛ زیرا جرم روبی دندان ها راحت تر و آسان تر صورت می گیرد. حضرت امیر علیه السلام هم می فرمود: «به صورت عرضی مسواک بزنید».

پیام معنوی

بهداشت دهان و دندان، ارتباط مستقیم با آرامش روح و روان فرد دارد. دین مبین اسلام به این مسأله هم توجه خاصی فرموده است، به گونه ای که رضایت خدا از عبادت را، با دهان و دندان در ارتباط دانسته و می فرماید: «با مسواک زدن، دهان پاکیزه و خوشبو می شود و مناجاتی که از دهان پاکیزه برخیزد و به آسمان برود، مورد رضایت خداست». هم چنین می فرماید: «یک نماز که با مسواک زدن خوانده می شود، برتر از نماز چهل روزی است که بدون مسواک باشد».

فواید مسواک در آینه اسلام

در روایات اسلامی، فواید بسیاری برای مسواک زدن نقل شده است که به برخی از آن ها اشاره می کنیم.

«مسواک، نور چشم را زیاد می کند، بلغم را از بین می برد و حافظه را قوی می کند».

«مسواک کردن، وسوسه را از سینه برطرف می کند و رضایتمندی را به همراه دارد».

«فردی که مسواک می زند، از رنجِ کندن دندان آسوده است».